Dit voorjaar trad een nieuw provinciebestuur aan. Een bestuur dat wil zorgen voor meer werkgelegenheid, innovatie stimuleert en ondernemers vooral wil laten ondernemen. Deze ambities staan helder verwoord in het coalitieakkoord ‘Ruimte voor groei’. Het bestuur laat de economische ontwikkeling van Noord-Holland hand in hand gaan met het verbeteren van ruimtelijke kwaliteit en natuurwaarden. "Ruimte voor groei" sluit dan ook goed aan bij de periode van economisch herstel die Nederland lijkt in te gaan. En het past in de zoektocht van veel overheden - in binnen- en buitenland - om economie, innovatie en duurzaamheid met elkaar te verbinden.
Om deze ambities te kunnen verwezenlijken moet de provincie op alle vlakken samenwerken. De provincie opereert immers niet in een vacuüm en er zijn nauwelijks beleidsterreinen waar de provinciale overheidslaag de volledige autonomie heeft. Als middenbestuur acteren provincies op regionale schaal. En juist de regio wordt steeds meer het niveau waarop maatschappelijke vraagstukken zich afspelen. Het is de plek waar bedrijven opereren en waar gemeenten zich samenvoegen in grootstedelijke regio’s.
Ook de provincie staat voor de uitdaging om zich - uitgaande van de eigen rol en op basis van een nieuw coalitieakkoord - in dit regionale speelveld te begeven. Hierbij is het noodzakelijk om voortdurend samen te werken met onze partners. In de praktijk bestaat bestuurskracht voor een groot deel uit netwerkkracht. Het nieuwe provinciaal bestuur realiseert zich dat goed. Bij de totstandkoming van het coalitieakkoord hebben de provinciale onderhandelaars het oor te luisteren gelegd bij een breed scala aan Noord-Hollandse maatschappelijke organisaties. Veel van de suggesties van deze partners zijn opgenomen in het coalitieakkoord. Daarmee zijn verwachtingen gewekt.
Nu komt het erop aan: laten zien dat de provincie Noord-Holland een moderne responsieve overheid is, die wil samenwerken en zich openstelt voor de samenleving. Dit vergt een heldere en eenduidige manier van werken. Bewust zijn van de provinciale taak, meerwaarde en imago. Helder verwoorden wat Noord-Holland doet, waarom en voor wie. Deze begroting maakt hier een belangrijk onderdeel van uit. Het laat zien waar in wordt geïnvesteerd en waarom bepaalde keuzes worden gemaakt. Kortom, het toont onmiskenbaar hoe de provincie Noord-Holland daadwerkelijk ruimte creëert voor groei.
Samenvatting
Voor u ligt de begroting en meerjarenraming 2016 – 2019. In deze paragraaf vatten wij de belangrijkste aspecten van de begroting samen. In het bijgevoegde ontwerpbesluit vragen wij u de begroting vast te stellen.
Motie Kaderbrief 2016 (M19/2015)
In deze begroting zijn uw besluiten verwerkt met betrekking tot de kaderbrief 2016. Daarnaast is op basis van motie 19/2015 het coalitieakkoord "Ruimte voor groei" financieel in deze begroting verwerkt.
Uitvoeringsprogramma coalitieakkoord (PS Voordracht 33)
In besluit 3 van voordracht 33 van 26 mei 2015 hebben uw Staten besloten GS op te dragen om op 1 oktober a.s. of zoveel eerder als mogelijk na het verschijnen van het collegeprogramma, het collegeprogramma uit te werken in een uitvoeringsprogramma en het uitvoeringsprogramma aan PS toe te zenden. Op het moment van schrijven wordt het uitvoeringsprogramma uitgewerkt en het zal naar verwachting tijdig gereed zijn zodat uw Staten het kunnen betrekken bij de besprekingen over deze begroting.
Motie Natuur is Kapitaal (M53/2014)
Op 22 januari 2015 is in de commissie Ruimte en Milieu de brief van GS besproken, waarin we hebben toegezegd op welke wijze uitvoering gegeven zal worden aan de motie "Natuur is kapitaal". Een van de onderdelen in deze brief is het opnemen van "Groen" als apart programma in de begroting. In deze begroting is daarom dit nieuwe programma "Groen" opgenomen. In de brief geven wij daarnaast aan dat we de suggesties van de auditcommissie van uw Staten voor de verbetering van de bruikbaarheid van de begroting bij de opzet van het nieuwe programma Groen zullen betrekken. Daarbij werd onder andere een vergroting van het inzicht in reserves en investeringen gevraagd. Om hieraan gevolg te kunnen geven, is het nieuwe programma "Groen" bij wijze van pilot wat anders ingedeeld dan de andere programma's. Daarbij is geprobeerd binnen de filosofie van het format ruimte te maken voor nieuwe ideeën en extra informatie. De doelenboom is gebleven. De budgettabellen zijn ook gebleven, maar hebben een iets gewijzigde indeling gekregen en de output is meerjarig geformuleerd. Daarnaast is meer informatie opgenomen over de bij het programma Groen betrokken reserves. Wij verwachten daarmee de inzichtelijkheid en toegankelijkheid voor uw Staten te hebben verbeterd. Uw mening daarover nemen wij mee in toekomstige begrotings- en verantwoordingsdocumenten.
Bestuurlijke inleiding
Voor het eerst bij de jaarstukken 2014 is een bestuurlijke inleiding toegevoegd. Ook in deze begroting is deze opgenomen.
Webversie van de begroting
In lijn met de intentie van PS om digitaler te werken, hebben wij een webversie van de begroting ontwikkeld waarin alle informatie, die ook in de boekversie/PDF is te vinden, op een voor diverse digitale media toegankelijke wijze wordt ontsloten. Deze versie is te vinden op http://begroting.noord-holland.nl nl. Met deze verbeteringen geven wij vorm aan het versterken van de planning en control-cyclus. Wij hopen dat de aangebrachte vernieuwingen behulpzaam zullen zijn voor uw kaderstellende rol. Wij kijken uit naar een vruchtbaar debat tijdens de algemene beschouwingen over de begroting 2016.
Begroting in één oogopslag
Saldo van baten en lasten per programma
Bedragen * €1.000 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
min is voordelig | ||||
Openbaar Bestuur | 34.673 | 35.216 | 34.437 | 33.395 |
Bereikbaarheid | 238.199 | 229.639 | 256.357 | 232.830 |
Water | 11.721 | 10.696 | 10.688 | 10.472 |
Milieu | 20.062 | 20.068 | 19.114 | 18.810 |
Ruimte | 27.676 | 20.292 | 18.222 | 16.082 |
Groen | 93.959 | 66.307 | 51.379 | 42.335 |
Cultuur en Welzijn | 23.020 | 17.017 | 17.054 | 16.665 |
Financiën | -401.971 | -385.194 | -378.662 | -379.483 |
Totaal saldo van baten en lasten | 47.339 | 14.041 | 28.588 | -8.895 |
Het saldo van baten en lasten is het saldo van de begroting voordat de stortingen in en onttrekkingen aan de reserves worden gedaan. In 2016 is dit saldo € 47,3 miljoen nadelig. Dit komt omdat de provincie een investerende provincie is. Wij onttrekken jaarlijks meer aan onze reserves dan wij er in storten, om daarmee onze doelen te bereiken. Het totale begrotingsresultaat van de provincie is door de onttrekkingen aan de daarvoor bedoelde bestemmingsreserves in alle 4 de begrotingsjaren € 0.
Saldo van stortingen en onttrekkingen aan reserves
Bedragen * € 1.000, | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Onttrekkingen | -202.430 | -151.172 | -163.538 | -131.759 |
Stortingen | 155.091 | 137.132 | 134.950 | 140.654 |
Totaal mutaties reserves | -47.339 | -14.041 | -28.588 | 8.895 |
Begrotingsresultaat (saldo van baten en lasten + mutaties reserves) | 0 | 0 | 0 | 0 |
Structureel en reëel evenwicht
Onze toezichthouder, het ministerie van BZK, geeft in de jaarlijkse brief "Aandachtspunten voor de begroting" van 1 mei 2015 aan, dat de begroting sluitend moet zijn en een structureel en reëel evenwicht moet kennen. Een sluitende begroting is bereikt, doordat het begrotingssaldo in alle begrotingsjaren € 0 is.
Structureel evenwicht
Een structureel evenwicht wordt bereikt, als structurele lasten gedekt worden door structurele baten. Om dit evenwicht te bepalen, wordt van alle posten in de begroting beoordeeld of deze incidenteel of structureel zijn. In grote lijnen zijn incidentele posten posten die ofwel 3 jaar of minder in de begroting zijn opgenomen, ofwel een duidelijk tijdelijk karakter hebben (bijvoorbeeld gekoppeld aan het 4-jarige coalitieakkoord). Ook lasten die gedekt worden uit bestemmingsreserves zijn in principe incidenteel.
In onderstaande tabel is deze indeling opgenomen. Hieraan is te zien dat de structurele component van de begroting een positief resultaat kent van € 37,2 miljoen in 2016, € 33,7 in 2017, € 32,2 in 2018 en € 36,2 in 2019. Daarmee is de begroting structureel in evenwicht. In tabel 5.2.4 van de begroting worden deze bedragen nader gespecificeerd.
Bedragen * € 1.000, min is voordelig | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Incidenteel | ||||
Baten | -5.871 | -1.972 | 0 | 0 |
Lasten | 211.566 | 157.481 | 166.999 | 135.927 |
Saldo van baten en lasten | 205.695 | 155.509 | 166.999 | 135.927 |
Onttrekkingen | -199.956 | -149.373 | -161.450 | -130.188 |
Stortingen | 31.472 | 27.608 | 26.745 | 30.513 |
Saldo mutaties reserves | -168.484 | -121.765 | -134.705 | -99.675 |
Totaalsaldo incidentele onderdelen | 37.210 | 33.745 | 32.294 | 36.252 |
Structureel | ||||
Baten | -481.953 | -429.603 | -415.688 | -415.394 |
Lasten | 323.597 | 288.134 | 277.277 | 270.571 |
Saldo van baten en lasten | -158.356 | -141.469 | -138.411 | -144.823 |
Onttrekkingen | -2.474 | -1.799 | -2.088 | -1.571 |
Stortingen | 123.620 | 109.524 | 108.205 | 110.141 |
Saldo mutaties reserves | 121.145 | 107.724 | 106.117 | 108.570 |
Totaal structureel begrotingsresultaat | -37.210 | -33.745 | -32.294 | -36.252 |
Totaal begrotingsresultaat | 0 | 0 | 0 | 0 |
De structurele baten van de provincie bestaan voornamelijk uit de provinciefondsuitkering en de motorrijtuigenbelasting.
Bedragen * € 1.000 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Uitkering uit het Provinciefonds * | -198.028 | -180.443 | -174.047 | -176.305 |
Motorrijtuigenbelasting | -190.000 | -190.000 | -190.000 | -190.000 |
* Het betreft hier de totale uitkering inclusief de decentralisatie uitkeringen en de voormalige BDU-uitkering. Bij programma 8 worden deze posten nader toegelicht.
Reëel evenwicht
Naast de getalsmatige beoordeling kijkt de toezichthouder naar de realiteit van de begrotingscijfers. Bijzondere aandachtspunten daarbij zijn de paragrafen kapitaalgoederen en risicomanagement en de eventuele stelposten. Aan de hand van de paragraaf kapitaalgoederen wordt beoordeeld of in de begroting voldoende aandacht is besteed aan het op peil houden van de kwaliteit van de kapitaalgoederen zoals de provinciale wegen en gebouwen. Omdat bij de provincie Noord-Holland het PMO (Provinciaal Meerjarenprogramma Onderhoud) tegelijkertijd aan uw Staten wordt voorgelegd met de begroting, is inzicht hierin goed gewaarborgd. Daarnaast is de risicoparagraaf van belang waarmee wordt bepaald of de provincie in staat is eventuele tot uiting komende risico's op te vangen. Wanneer tenslotte de begroting sluitend zou zijn gemaakt met bezuinigingsstelposten, moet daar een concreet plan voor bestaan om deze in te vullen. De provincie heeft alle taakstellingen van de afgelopen jaren ingevuld en er zijn op dit moment geen bezuinigingstaakstellingen in de begroting meer opgenomen.
Programmabudgetten
In deze grafiek ziet u de totale lasten en de verdeling daarvan over de programma's.
Overzicht financiële ontwikkelingen
Totaaloverzicht mutaties begroting 2016 - 2019
Het totale begrotingssaldo na de verwerking van alle mutaties is meerjarig € 0. Hierbij zijn de budgetten voor nieuw beleid zoals opgenomen in het coalitieakkoord over de jaren verdeeld.
Bedragen * € 1.000 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Jaarschijven 2016 – 2018 in Begroting 2015 | 0 | 0 | 0 | 1.654 |
A. Financieel kader kaderbrief 2016 en coalitieakkoord | -31.064 | -34.958 | -23.899 | -35.635 |
B. Nieuw beleid coalitieakkoord | 31.260 | 33.053 | 22.058 | 33.510 |
C. Mutaties begroting 2016 | -196 | 1.905 | 1.841 | 471 |
Totaal | 0 | 0 | 0 | 0 |
A. Specificatie financieel kader conform kaderbrief 2016 inclusief financieel perspectief coalitieakkoord.
Bedragen * € 1.000 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Apparaatskosten | -3.655 | -2.975 | -983 | -1.180 |
Bijstellen provinciale investeringsbudget Groen en Landelijk Gebied | -9.600 | -12.000 | -9.000 | -9.000 |
Motorrijtuigenbelasting | -6.500 | -8.300 | -10.100 | -10.100 |
Provinciefonds | 1.171 | 650 | -132 | -2.200 |
Stelpost indexeringen | 0 | 0 | 1.000 | 2.000 |
Vrijval Stelpost macro economische tegenvallers | -1.000 | -500 | -2.000 | -2.000 |
Vrijval Stelpost nieuw college | -5.645 | -13.300 | -820 | 0 |
Dividenden | -4.580 | -580 | -580 | -620 |
Actualisatie jaarschijven, onvermijdelijke ontwikkelingen en administratieve bijstellingen | -1.255 | 2.047 | -1.284 | -12.535 |
Totaal A (cf. fin. perspectief coalitieakkoord) | -31.064 | -34.958 | -23.899 | -35.635 |
B. Nieuw beleid coalitieakkoord
In onderstaande tabel zijn de mutaties als gevolg van het coalitieakkoord opgenomen. Voor veel onderwerpen uit het coalitieakkoord is zijn op dit moment de definitieve plannen nog niet rond. Zonodig zullen In komende begrotingen en begrotingswijzigingen verschuivingen aan uw Staten worden voorgelegd.
Verwerking coalitieakkoord | Concept-Zomernota 2015 | Begroting 2016 | MJR 2017 | MJR 2018 | MJR 2019 | Totaal | ||
1 | Openbaar Bestuur | Bestuurskracht en burgerparticipatie: Actieve communicatie (participatie) | - | 400 | 400 | 400 | 400 | 1.600 |
Bestuurskracht en burgerparticipatie: Bestuurskracht | - | - | 200 | 200 | 200 | 600 | ||
Bestuurskracht en burgerparticipatie: Werkbudget PS-leden | 54 | 24 | 20 | 2 | 20 | 120 | ||
Sponsoring en evenementen | - | 600 | 300 | 300 | 300 | 1.500 | ||
2 | Bereikbaar-heid | Fiets: Fietsimpuls (boven op beschikbare BDU) | 2.256 | 992 | 851 | 89 | 813 | 5.002 |
Investeren in infrastructuur: Verbeteren mobiliteit regio Noord-Holland-Zuid | 12.707 | 5.587 | 4.795 | 504 | 4.582 | 28.175 | ||
Openbaar vervoer: EHOV-kit openbaar vervoer | - | 730 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 3.730 | ||
SolaRoad | 2.700 | - | - | - | - | 2.700 | ||
Investeren infrastructuur: PMI/PMO structureel | - | 3.200 | 4.364 | 4.364 | 4.364 | 16.291 | ||
3 | Water | Kustversterking: cofinanciering dijkversterkingsprojecten: Meekoppelkansen Markermeerdijken en overige dijkversterkingen | - | 3.750 | 3.750 | 3.750 | 3.750 | 15.000 |
Waterrecreatie: ontwikkelen en cofinanciering; Visie waterrecreatie en cofinanciering | 1.805 | 794 | 681 | 72 | 651 | 4.002 | ||
* | Watervisie: Uitvoering van de Watervisie 2016-2020 | - | 600 | 100 | 100 | 100 | 1.000 | |
Zwemwaterlocaties | - | 50 | 50 | - | - | 100 | ||
4 | Milieu | Duurzame energie: Breed onderzoek naar duurzame energie | - | 200 | 200 | 200 | 100 | 700 |
Duurzame energie: Servicepunt duurzame energie , Energy Board | - | 700 | 700 | 700 | 700 | 2.800 | ||
5 | Ruimte | Acquisitie internationale bedrijven | - | 100 | 100 | 100 | 100 | 400 |
Arbeidsmarkt: Kenniswerkplaats | - | 100 | - | - | - | 100 | ||
Arbeidsmarkt: Onderwijs en Arbeidsmarkt | 203 | 597 | 541 | 236 | 426 | 2.003 | ||
Arbeidsmarkt: Project luchtvaartcollege | - | 100 | - | - | - | 100 | ||
Arbeidsmarkt: Provinciaal werkambassadeur | - | 200 | 200 | - | - | 400 | ||
Bedrijven en kantoren: Herstructurering en Intelligent Ruimtegebruik op Bedrijventerreinen (HIRB) | - | - | 3.500 | 3.500 | 3.500 | 10.500 | ||
Digitale infrastructuur: Onderzoek naar digitale ontsluiting NH : Glasvezel | 50 | 250 | 300 | - | - | 600 | ||
Duurzaam Innovatiefonds | 4.512 | 1.984 | 1.702 | 179 | 1.627 | 10.004 | ||
Duurzaamheid en streekproducten: Financiële regeling voor de verduurzaming van de land- en tuinbouw | - | 300 | 300 | 300 | 300 | 1.200 | ||
MKB innovatiefonds | 3.609 | 1.587 | 1.362 | 143 | 1.302 | 8.003 | ||
Water als Economische Drager, incl. vervoer over water, eigen projecten | - | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 4.000 | ||
Ontwikkelen en investeren in havencomplexen | 3.609 | 1.937 | 1.712 | 493 | 1.652 | 9.403 | ||
* | Recreatief vervoer over water | 670 | 900 | 900 | 900 | 900 | 3.370 | |
6 | Groen | Inrichting en beheer natuurgebieden: Beheervergoeding SNL Bijzondere versnipperde gebieden en vaartoeslag voor landbouwers | - | 565 | 65 | 65 | 65 | 760 |
Inrichting en beheer natuurgebieden: Vrijwilligersbijdrage terreinbeheerders in het landelijk gebied | - | - | 600 | 600 | 600 | 1.800 | ||
Recreatie en Toerisme: Groene Hart | - | 60 | 60 | 60 | 60 | 240 | ||
Recreatieschappen: Bijdrage recreatieschappen | - | 443 | 491 | 539 | 588 | 2.062 | ||
Waddengebied: Cofinanciering Waddenfonds | - | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 4.000 | ||
7 | Cultuur en Welzijn | Cultuureducatie met kwaliteit | 650 | 250 | 250 | 250 | 250 | 1.650 |
Cultuurhistorie: Programma regionale beeldverhalen | - | - | 100 | 100 | 100 | 300 | ||
Erfgoed en Archeologie: Onderwaterarcheologie: | - | 150 | 150 | 150 | 150 | 600 | ||
Leefbaarheid kleine kernen: samenwerken vereniging kleine kernen en dorpshuizen | - | 60 | 60 | 60 | 60 | 240 | ||
Probiblio: onderzoek naar wettelijke taken | 50 | - | - | - | - | 50 | ||
Recreatie en Toerisme: Sportservice | - | 120 | 120 | 120 | 120 | 480 | ||
8 | Financiën | Reserve: Cultuurhistorie: herbestemmingsimpuls cultureel erfgoed; Oprichting fonds impuls waardevolle herbestemming cultureel erfgoed | 1.805 | 794 | 681 | 72 | 651 | 4.002 |
Duurzame energie: Servicepunt duurzame energie , Energy Board 1 fte voor 4 jaar | - | 100 | 100 | 100 | 100 | 400 | ||
Reserve AP2010: Energiebesparing: Verduurzaming van bestaande woningvoorraad | 6.274 | 1.166 | 348 | 412 | 1.981 | 10.181 | ||
Totaal Coalitieakkoord | 40.285 | 31.260 | 33.053 | 22.058 | 33.510 | 160.166 | ||
* Deze posten zijn in de financiële tabellen in het boekwerk nog (deels) opgenomen onder programma 8, financiën, omdat tijdens het maken van de programma's nog niet definitief was bepaald, welk programma leidend zou zijn voor de uitvoering.
C. Mutaties begroting en meerjarenraming 2016 – 2019 na coalitieakkoord
Voor het opstellen van de begroting zijn de meest recente ontwikkelingen in kaart gebracht en verwerkt. Deze zijn hieronder samengevat en toegelicht.
Programma | Bedragen * € 1.000 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
Openbaar Bestuur |
| 100 | 100 | 100 | 100 |
Mobiliteit |
| -956 | -1.549 | -1.417 | -1.263 |
Milieu |
| 228 | 537 | 490 | 490 |
Groen |
| 258 | 258 | 258 | 258 |
Cultuur en Welzijn |
| -108 | -118 | -118 | -118 |
Financiën |
| -1.566 | -1.566 | -1.566 | -1.566 |
| 895 | 2.540 | 2.252 | 1.820 | |
| 1.589 | 1.565 | 1.824 | 732 | |
| 65 | -0 | -0 | -0 | |
| -839 | ||||
Diverse |
| 138 | 138 | 18 | 18 |
-196 | 1.905 | 1.841 | 471 |
- Wijziging provinciewet: Invoering verticale zorgplicht i.h.k.v. de integriteitsbewaking
Het gaat om de uitvoering van Wetsvoorstel nr. 33691. Met dit wetsvoorstel wordt o.a. uitvoering gegeven aan de motie-Heijnen/Schouw, waarin de regering wordt gevraagd om een wetswijziging voor te bereiden die voorziet in de rol van commissarissen van de Koning bij integriteitshandhaving.
- Actualisatie PMI en PMO 2016
Met deze mutatie wordt de aansluiting gemaakt met het door PS vast te stellen PMI en PMO 2016 – 2019.
- Opdrachten en bijdragen omgevingsdiensten en extra bijdrage aan omgevingsdiensten in verband met overdracht van plustaken op het gebied van vergunning, toezicht en handhaving en
Het geraamde extra budget voor WABO-decentralisatie is vanaf 2016 niet nodig, daarentegen is wel extra budget nodig voor de uitvoering van de VTH-plustaken.
- Voortzetting bijdrage aan Nationale Parken van Zuid-Kennemerland en Texel
Bij de meerjarenbegroting 2013 hebben PS voor drie jaar budget beschikbaar gesteld voor de Nationale Parken van Zuid-Kennemerland en Texel. De Agenda Groen beschrijft het belang van ondersteuning van de twee Nationale Parken door de provincie. De financiële tabel in de agenda Groen liep tot 2016. Zoals blijkt uit de tekst werd gedoeld op een structurele jaarlijkse bijdrage. Echter de financiële meerjarenraming voor de Parken, die eindigt in 2015, is niet afgestemd op de beoogde structurele bijdrage aan de Parken. Met deze mutatie wordt het budget structureel in de begroting opgenomen.
- Huis van Hilde en Mercurius
Het voormalige archeologisch depot -Mercurius- wordt verkocht. Het Huis van Hilde is gereed en de kapitaallasten daarvan worden geactualiseerd op de laatste stand.
- Bijstelling stelpost afrekeningsverschillen op basis van prognose
De stelpost afrekeningsverschillen wordt periodiek beoordeeld. Op basis van de historie en recente prognoses wordt deze bijgeraamd.
- Provinciefonds
De meicirculaire van het provinciefonds leverde een onverwacht nadeel op voor alle provincies door de trap-op-trap-af systematiek met de rijksuitgaven.
- Rente
Actualisering van het verwachte renteresultaat.
- Stelpost indexeringen
De stelpost indexeringen was in 2016 niet helemaal voldoende om alle indexeringen op te vangen. Hierdoor moest een klein bedrag worden bijgeraamd.
- Vrijval reserve
Door administratief technische oorzaken is er bij de actualisatie van de jaarschijf 2015 in de zomernota te veel gecorrigeerd. Daardoor kan dit bedrag nu vrijvallen.
- Diverse kleinere en administratieve bijstellingen.
In deze post zijn diverse kleinere en administratieve wijzigingen samengevat.